Ένα από τα θέματα που απασχόλησε τον δημόσιο διάλογο, την εβδομάδα που μας πέρασε, ήταν η λίστα με τους τρεις Κύπριους υποψήφιους δικαστές (και οι τρεις γυναίκες) για το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ/ΕΔΑΔ), η οποία δεν έγινε αποδεκτή από την κοινοβουλευτική συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης, έπειτα από εισήγηση της αρμόδιας Επιτροπής Επιλογής του εν λόγω Συμβουλίου. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα της Επιτροπής, στον κατάλογο περιλαμβάνονται και υποψήφιοι που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις εκλογής ως δικαστές του ΕΔΔΑ [άρθρο 21]». Το θέμα γνωστοποίησε με ανάρτησή του στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης ο δικηγόρος και καθηγητής (και κοσμήτορας) της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, Αχιλλέας Αιμιλιανίδης (25/9/2024), ο οποίος έγραψε σχετικά: «Ενόψει της ολοκλήρωσης της θητείας του Κύπριου δικαστή στο ΕΔΔΑ (Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου) Γιώργου Σεργίδη, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας υπέβαλε κατάλογο με τρία ονόματα υποψηφίων κατόπιν σύστασης ειδικής οκταμελούς επιτροπής που είχε διορίσει το Υπουργικό Συμβούλιο. Η οικεία κοινοβουλευτική Επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης, μετά από συνέντευξη των υποψηφίων, εισηγήθηκε σήμερα στην κοινοβουλευτική συνέλευση να απορρίψει τον κατάλογο που υποβλήθηκε από την κυπριακή κυβέρνηση, διότι έκρινε ότι περιλαμβάνονται στον κατάλογο και υποψήφιοι που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις εκλογής ως δικαστής του ΕΔΔΑ (χωρίς να προσδιορίζει ποιοι) και ζητά από την κυπριακή κυβέρνηση να υποβάλει νέο κατάλογο υποψηφίων. Δεν θυμάμαι να έχει υπάρξει ξανά παρόμοια εξέλιξη για κυπριακή υποψηφιότητα στο ΕΔΔΑ μετά την ολοκλήρωση διαδικασίας συνεντεύξεων».
Σώμα Επιλογής
Όπως είναι σε θέση να γνωρίζει ο «Π», στις 22 Μαρτίου 2024 πραγματοποιήθηκε η διεξαγωγή συνεντεύξεων των αιτητών για υπόδειξή των ως υποψηφίων για τη θέση του δικαστή από το Σώμα Επιλογής. Τη διαδικασία των συνεντεύξεων και την επακολουθείσα συνάντηση του Σώματος Επιλογής, προήδρευσε ο υπουργός Εξωτερικών, Κωνσταντίνος Κόμπος, και σε αυτές συμμετείχαν οι εξής:
1. Γενικός Εισαγγελέας, Γιώργος Σαββίδης
2. Πρόεδρος του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου, Αντώνης Λιάτσος
3. Υπουργός Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως, Μάριος Χαρτσιώτης
4. Επίτροπος Διοικήσεως και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Μαρία Στυλιανού Λοττίδη
5. Πρόεδρος του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου, Μιχάλης Βορκάς
6. Αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Νομικής του Πανεπιστημίου Κύπρου, καθηγητής Αριστοτέλης Κωνσταντινίδης
7. Κοσμήτορας της Νομικής Σχολής του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου, καθηγητής Κωνσταντίνος Τσιμαράς.
Επτά υποψήφιοι
Για τη συγκεκριμένη θέση είχαν εκδηλώσει ενδιαφέρον αρχικά οκτώ αιτητές, στη συνέχεια όμως ο ένας εξ αυτών απέσυρε το ενδιαφέρον του και συνεπώς προσήλθαν σε συνέντευξη, ενώπιον του Σώματος Επιλογής, οι υπόλοιποι. Τα μέλη του Σώματος είχαν προαποφασίσει τις ερωτήσεις που θα υπέβαλλαν και ήταν κοινές για όλους τους αιτητές - δεν είχαν γνωσιολογικό περιεχόμενο αλλά ήταν ερωτήσεις εξακρίβωσης της τριβής των αιτητών με τα ανθρώπινα δικαιώματα, αντίληψης και κρίσεως. Λήφθηκε επίσης υπόψη η ανάγκη αξιολόγησης ενεργούς γνώσης τουλάχιστον μίας εκ των γλωσσών του ΕΔΔΑ και κατανόησης της άλλης, όπως σημειώνει η σχετική απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, που ορίζει ότι το Σώμα Επιλογής αξιολογεί τις γλωσσικές ικανότητες κατά τη συνέντευξη και όχι μόνον στη βάση πιστοποιητικών ή πτυχίων. Για τον σκοπό αυτό υποβλήθηκαν ερωτήσεις στα γαλλικά, όπου η γνώση των γαλλικών δεν μπορούσε να τεκμηριωθεί από τα ακαδημαϊκά προσόντα. Για την επιλογή των αιτητών ως καταλληλότερων λήφθηκε υπόψη η σχετική με τη θέση του δικαστή επαγγελματική κατάρτιση, καθώς και γνώση επί του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (ΕΣΑΔ).
Οι αξιολογήσεις των 4
Στη βάση των πιο πάνω, το Σώμα Επιλογής κατέληξε ομόφωνα να μην προκρίνει τους τρεις από τους οκτώ αιτητές και πρότεινε στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας τους υπόλοιπους τέσσερις, τους οποίους κατέταξε με σειρά αξιολόγησης, διά μυστικής ψηφοφορίας ως ακολούθως:
1. Νατάσα Μαυρονικόλα: Σημειώθηκε πως αφορά μια συγκροτημένη και ισορροπημένη προσωπικότητα με ακεραιότητα χαρακτήρα. Είναι αφοσιωμένη στην ΕΣΑΔ, αυθεντία στο άρθρο 3 της Σύμβασης με εξαιρετικό όνομα στην Ευρώπη. Διαθέτει γνώση του εθνικού δικαίου παρά τη μικρή εμπειρία της στη μάχιμη δικηγορία.
2.Έλενα Εφραίμ: Αναφέρθηκε πως πρόκειται για μία αξιόλογη και ώριμη δικαστή, μία δυνατή υποψηφιότητα και συγκροτημένη προσωπικότητα με απόψεις και συνεχή πρακτική εξάσκηση του νομικού και δικαστικού επαγγέλματος.
3. Μαρίκα Παπαθωμά Καλλίγερου: Θεωρήθηκε ως μία πολύ ικανή δικαστής με γνώσεις, σοβαρή και έμπειρη. Η συνέντευξή της δεν ήταν η αναμενόμενη με βάση τα προσόντα της, αφού οι απαντήσεις της παρεξέκλιναν από κάποιες ερωτήσεις.
4. Νικόλας Αιμιλίου: Σημειώθηκε πως διεφάνη μέσω των απαντήσεών του η σφαιρική του κατάρτιση, το φάσμα των γνώσεών του, η συγκροτημένη του σκέψη και ωριμότητα. Η εμπειρία του ωστόσο για θέματα ΕΔΔΑ και ΕΣΑΔ δεν ήταν διαρκής, ως επίσης και η επικεντρωμένη ενασχόληση με το συγκεκριμένο ακαδημαϊκό πεδίο ή τη μάχιμη δικηγορία ή δικαστικό λειτούργημα πριν τον διορισμό του ως Γενικός Εισαγγελέας στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ). Δεν έχει επίσης δικαστική εμπειρία και σημαντική ακαδημαϊκή πορεία.
Ένας αιτητής που δεν συμπεριελήφθη στη λίστα των τεσσάρων έστειλε επιστολή διαμαρτυρίας στο Σώμα Επιλογής της Κύπρου και προχώρησε σε σχετική καταγγελία σε ευρωπαϊκά όργανα.
Σύγκρουση συμφέροντος;
Σύμφωνα με την ιστοσελίδα της Επιτροπής, επισημαίνεται ότι «περιλαμβάνονται στον κατάλογο και υποψήφιοι που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις εκλογής ως δικαστές του ΕΔΔΑ/ΕΔΑΔ [άρθρο 21]». Στα κριτήρια περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων και τα εξής: «1. Οι δικαστές πρέπει [...] και να συγκεντρώνουν τα απαιτούμενα προσόντα για την άσκηση υψηλών δικαστικών καθηκόντων ή να είναι αναγνωρισμένης αυθεντίας νομομαθείς». Η υποψήφια που απορρίφθηκε είναι η Μαρίκα Παπαθωμά Καλλίγερου, μέλος του Ανώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου. Πηγή που γνωρίζει πάρα πολύ καλά το θέμα, ανέφερε στον «Π» υπό καθεστώς ανωνυμίας, ότι η συγκεκριμένη δεν τα πήγε καθόλου καλά στη συνέντευξη (δεν αφορούσε μόνον θέμα γνώσης γλώσσας αλλά και επί της ουσίας των απαντήσεων), είχε μεγάλη διαφορά επιπέδου από τις άλλες δύο συνυποψήφιές της. Και το βιογραφικό της απορριφθείσας υποψήφιας θεωρείται αδύνατο για το ΕΔΔΑ σε σχέση με τις άλλες δύο υποψήφιες, όπως και ότι ίσως να μπαίνει θέμα νομιμότητας της σύστασης του Σώματος Επιλογής λόγω ενδεχόμενης διπλής σύγκρουσης συμφέροντος: Στο Σώμα Επιλογής περιλαμβάνεται ο πρόεδρος του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου στο οποίο είναι μέλος και η υποψήφια. Επιπλέον, ο σύζυγος της κ. Καλλίγερου εργάζεται ως δικηγόρος της Δημοκρατίας στη Νομική Υπηρεσία, ο επικεφαλής της οποίας και προϊστάμενός του, δηλαδή ο Γενικός Εισαγγελέας, ήταν επίσης μέλος του Σώματος Επιλογής (αυτό το δεύτερο σημείο ενδεχομένως να αξιοποιηθεί και από τον Οδυσσέα Μιχαηλίδη για την προσφυγή του στο ΕΔΔΑ αναφορικά με την παύση του, δηλαδή ότι μέλος του δικαστηρίου που τον έπαυσε είναι σύζυγος υπαλλήλου της Νομικής Υπηρεσίας, ο επικεφαλής της οποίας και προϊστάμενός του, ζήτησε την παύση του κ. Μιχαηλίδη). Η ίδια πηγή επισημαίνει ότι στα προσόντα που πρέπει να έχουν οι υποψήφιοι είναι και το να μην είναι εξαρτημένοι από την εκτελεστική εξουσία.
Κουμπαριές και φιλίες
Σύμφωνα με πηγή στο Υπουργείο Εξωτερικών, μεταξύ των υπαλλήλων του ΥΠΕΞ συζητείται έντονα η κουμπαριά της απορριφθείσας υποψήφιας με στέλεχος του ΔΗΣΥ (βάφτισε ο ένας του άλλου) το οποίο μπαινοβγαίνει στο Προεδρικό και διατηρεί πολιτική φιλία με τον νυν Πρόεδρο της Δημοκρατίας (ο Νικόλας Αιμιλίου στήριξε την υποψηφιότητα Ανδρέα Μαυρογιάννη στις προεδρικές του 2023), όπως και η στενή φιλία του υπουργού Εξωτερικών με τους δύο ακαδημαϊκούς του Σώματος Επιλογής. Η «Αλήθεια» έγραψε χθες ότι «Απέρριψαν την πρώην δικηγόρο του Χριστοδουλίδη». Κατά το δημοσίευμα, η κ. Καλλίγερου ήταν δικηγόρος του Προέδρου της Δημοκρατίας τα έτη 2004-2007 και 2010-2012. Εκπροσώπησε τον κ. Νίκο Χριστοδουλίδη στο δικαστήριο για προσωπικές του υποθέσεις: Η πρώτη περίπτωση (2004) αφορούσε την ακύρωση προαγωγής τεσσάρων εκ των πέντε προαχθέντων σε συγκεκριμένες θέσεις στο Υπουργείο Εξωτερικών, ώστε να προαχθεί ο ίδιος, θεωρώντας ότι κατέχει περισσότερα προσόντα. Η δεύτερη υπόθεση αφορούσε προσφυγή του κ. Χριστοδουλίδη εναντίον του Πανεπιστημίου Κύπρου το οποίο είχε αποφασίσει την παύση του από τη θέση του λέκτορα, επειδή ο πρόεδρος της Ειδικής Επιτροπής που εισηγήθηκε την εκλογή του σε λέκτορα, είχε αναπτύξει στενές διαπροσωπικές σχέσεις μαζί του [https://www.cylaw.org/cgi-bin/open.pl?file=/apofaseis/aad/meros_4/2012/4-201203-219-2010.htm]. Σημειώνεται ότι η τελική απόφαση για την επιλογή των υποψηφίων ήταν του Προέδρου της Δημοκρατίας.
Και τώρα τι;
Τέλος, η λίστα με τις τρεις υποψήφιες δεν απορρίφθηκε αλλά επιστράφηκε στην Κυπριακή Δημοκρατία. Εάν η Μαρίκα Παπαθωμά Καλλίγερου αποσύρει την υποψηφιότητά της, τότε μπορεί να ξανασταλεί η λίστα με τις δύο υπόλοιπες υποψήφιες συν τον επιλαχόντα Νικόλα Αιμιλίου. Αλλιώς, θα πρέπει να ξαναγίνει η διαδικασία από την αρχή. Ο βουλευτής Κωστής Ευσταθίου, μέλος της αρμόδιας Επιτροπής Επιλογής της κοινοβουλευτικής συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, μιλώντας στην εκπομπή του Πολίτη 107.6 & 97.6, «Πρωινή Επιθεώρηση», ανέφερε μεταξύ άλλων, ότι το κριτήριο του να είναι και οι τρεις υποψήφιοι ισάξιοι, αφορά την αξιοκρατία, δηλαδή να μην αποστέλλουν τα κράτη υποψήφιους με μεγάλες διαφορές στα προσόντα, ώστε να διορίζεται ο εκλεκτός τους. Είπε ακόμα ότι κάποιες χώρες οι οποίες θέλουν να παρατείνουν τη θητεία του δικαστή τους, εν γνώσει τους στέλνουν κατάλογο που δεν θα γίνει αποδεκτός (27/9/2024).
